Wie serieus nadenkt over het groeiende tekort aan organisten zal vast ook denken aan de mogelijke inzet van jongeren op de orgelbank. Daarbij moet een misverstand de wereld uit, namelijk het idee dat de jeugd niet van orgels houdt. Gelukkig zijn er manieren om jonge mensen te inspireren deze mooie taak in de gemeente op zich te nemen, maar dat vereist wel een plan. Het begint ermee om kinderen op een speelse manier te laten ontdekken wat een prachtig en veelzijdig instrument het orgel is. Vanuit haar project Orgelkids heeft Lydia Vroegindeweij hier meer dan 10 jaar ervaring mee opgedaan in binnen- en buitenland.
Het orgel in de kerk
Het orgel is het instrument waarvoor veruit de meeste klassieke muziek is geschreven. Een repertoire uit vele eeuwen en in allerlei stijlen, ook hedendaags. Orgels zijn namelijk ambachtelijk gebouwde apparaten, net als oude molens. Ze werden telkens verder ontwikkeld met de stand van de techniek en dus met nieuwe klanken en gebruiksmogelijkheden in de kerk. Daarom is geen orgel hetzelfde en valt er veel aan te ontdekken, ook voor kinderen (en hun ouders!).
In een laagdrempelige viering met kinderen, zoals een Kliederkerkviering, zijn er volop mogelijkheden om het orgel erin te betrekken. Denk maar aan de Bijbelse opdracht om muziek te maken in de tempel ter ere van God (1 Kronieken 25) en natuurlijk aan de inzet van alle instrumenten in Psalm 150. Vaak zijn oude orgels daarom fraai versierd met houtsnijwerk waarin je die verschillende instrumenten ziet afgebeeld als een zoekplaatje.
En natuurlijk past een thema rond de inspiratie van de Heilige Geest uitstekend bij de muzikale creativiteit, het orgel is immers ook een blaasinstrument waar wind voor nodig is.
Improvisatie met klanken en sferen in de muziek is een prachtige uitnodiging om iets te beleven aan orgelmuziek, juist met kinderen. En laat ze daarbij vooral ook zelf eens onderzoeken welke klanken die verschillende registerknoppen opleveren.
Een orgel bouwen
Als het orgel onbekend of niet toegankelijk is, kan er geen vonkje overslaan om interesse voor het instrument te laten ontvlammen. Het project Orgelkids maakt daarom al 10 jaar lang het orgel voor kinderen (en volwassenen) inzichtelijk met een speciale leskist die gehuurd kan worden. Daarin zit een klein orgel in 128 onderdelen, dat kinderen in minder dan een uur in elkaar kunnen zetten en daarna ook echt bespelen. Dit zogeheten ‘Doe-orgel’ (als tegenstelling tot ‘demonstratie-orgel’) is speciaal ontworpen om zelf aan de slag te gaan en een orgel te bouwen. Het wordt inmiddels in 23 landen over de hele wereld gebruikt met veel succes (zie www.orgelkids.nl). Rond het Doe-orgel zijn activiteiten ontwikkeld voor kinderen van verschillende leeftijden, met aandacht voor muziek, techniek en het orgel als religieus erfgoed.
De organist en de assistent
Wie zingt in een kinderkoor of cantorij en daarbij begeleid wordt door een organist op het orgel, is eenvoudig nieuwsgierig te maken. Wat is dat nu eigenlijk voor een instrument dat ons op zoveel verschillende manieren steun geeft bij het zingen? Vanuit die interesse is het een kleine stap naar een plek op de orgelbank. Bijvoorbeeld als ‘assistent-organist van de zondag’, een serieuze rol waarbij een kind de organist helpt tijdens de dienst en bijvoorbeeld met enige oefening in staat is met een paar akkoorden het gezongen Amen te begeleiden. Een onvergetelijke ervaring en een speelse, natuurlijke manier om vertrouwd te raken met de functie van organist. Hopelijk krijgt het kind daarna een uitnodiging van de gemeente om een aantal oriëntatielessen te krijgen in een klein groepje. Orgelkids heeft concrete tips en hulpmiddelen beschikbaar om een dergelijk ontwikkelplan vorm te geven.
De Liturgiewerkplaats
Orgelkids is, net als de Kerkliedwiki, een project van de Stichting Kerkmuziek Netwerk. Met ingang van het voorjaar 2023 deelt deze Stichting de kennis en praktijkervaring uit het netwerk van kerkmusici en theologen ook op andere manieren. Onder de naam Liturgiewerkplaats worden tal van thema’s rond liturgie en kerkmuziek belicht. Uiteraard met allerlei materialen en informatie online, maar ook tijdens praktische workshops in het land, met excursies en via ontmoetingen met geïnteresseerden (professionals en gemeenteleden) uit verschillende lokale kerken. Via de Liturgiewerkplaats wordt inspiratie, kennis en ervaring ontwikkeld en gedeeld, bijvoorbeeld om de jeugd op een uitnodigende manier te betrekken bij de kerkmuziek.
Auteur: Lydia Vroegindeweij, oprichter van Orgelkids, voorzitter van Stichting Kerkmuziek Netwerk.
Dit artikel verscheen eerder in De Eerste Dag (september 2023).
